EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

ÇORLU

Eski Çorlu kalesinin vasıfları : Yapıcısı Yanko bin Madyandır derler. İlk fatihi 730 tarihinde Edirne fatihi Hüdavendigar Gazidir. Kalesini yerle beraber yıkıp gitmişsede kendileri Kosova'da şehid olduktan sonra küffar yeniden tamir edip eline geçirmiş: Sonra Yıldırım Beyazid Han fethederek bütün kapı ve duvarlarını yıkmıştır. Hala bina eserleri Çorlu şehrinin kuzeyinde görünür. Sonra Fatih Sultan Mehmed Han fethetmiştir. Edirne hakimi hükmünde yüzelli akçalık şerif kazasıdır. Nahiyesi otuz pare köyden mürekkeptir. Kethüda-yeri, yeniçeri serdarı, muhtesibi, yeniçerikulluğu, yasakcıları vardır. Sefer-i hümayun oldukta her memleket halkına birgüna oran? derler. Bu Çorlu'ya da oran olanı bey diye çağırırlar.cümle üçbin kadar kiremit örtülü altlı üstlü kargir evleri vardır.Onbeş mahalle Müslim ve onbeş mahalle kefere addolunur.İslam mahalleleri:  Arabaıbaşı mahallesi, Müslihüddin efendi mahallesi, Keçeci-zade mahallesi, Abbas-zade mahallesi, Karaca-Ahmed Sultan mahallesi, Burhan-zade mahallesi, Hisar mahallesi, Elhac Gani mahallesi, Mustafa efendi mahallesi, Odunpazarı mahallesi, meşhurları bunlardır. Her mahallede bir mescid vardır, ama üç yerde Cuma namazı kılınır.Cemaati çok olan camileri vardır. (Arabacıbaşı mahallesi camii) kiremitlidir. (Eski camii) kurşunsuzdur.İmareti vardır. (İmaret camii) Sultan Süleyman Hanındır. Yüksek kubbeli, süslü avlulu, kıble kapısı tarafında yan sofalı, bir minareli aydınlık bir camiidir. Kıble kapısı üzerinde yazılı bulunan tarih şudur.

Şeh Süleyman-ı sahibül hayrat
Hatif-i gayb güft tariheş
Kıldı bu camii şerifi bina
Kad büniye ma'beden lihubbi Huda (Sene928)

Bu cami kapısından içeri girerken sol tarafta duvara celi hatt ile yazılmış tamir tarihidir:

Dua edip Esiri didi tarih
Şükür vehabe cami oldu mamur (Sene1006)

Çarşı içinde (Ebülfeth camii) kiremitlidir. Oniki adet darüttedrisi vardır.

Ama İmaret camii yakınında Süleyman Hanın (Kurşunlu medrese) si mamurdur. Talebesi, dersiamları vakıftan oda ücreti, et, mum paralarını ve diğermuayyen ücretlerini devamlı olarak alırlar. Yirmi adet ebced okuyan talebe mektebi vardır. İki imareti olup bütün misafirlerine günde iki defa yemeği boldur. Çeşmeleri çoktur.Yaylak yerde olmakla bütün hükümdarlar bu şehri sulamak vehalkın suzluğunu gidermede aciz olarak sonunda hesabsız para sarfedip şehir içinekuyu gibi sarnıçları kazmışlardır.Onlardan at dolaplarıyla azar azar sular çekilip çeşmelere dağıtıtılır.

Meşhur çeşmeleri: Evvela çeşme-i kadim Süleyman Han tarihi şudur:

Şeh Süleyman sahibül hayrat
Malikülbahr ve padişahı ber
Hak teala behişte ide kabul
Geldi tarihi (Ecrühül Kevser) (Sene925)

(Daye Kadın çeşmesi) üç adet akarsudan ibarettir. (Kürd Sefer Ağa çeşmesi),(İmaret çeşmesi),kefere mahallesindeki (Acı çeşme) ve imaret hanı yakınında Dördüncü Murad'ın ruznamecisi (İbrahim efendi) çeşmesi), çarşıiçinde kul kethüdası (Süleyman Ağa çeşmesi) vesaire...

 Tekkeleri: (Abdi Halife tekkesi), ( Karaca-Ahmed Sultantekkesi), (Davud Dede tekkesi), bunlar meşhur ehli tevhid yerleridir.180 adet büyük hanı vardır. Çünkü halkın geçtiği yer olup haftada iki kere büyük pazarı olup adam deryası kesilir. Hanları kamilen mamurdur.Dört hanı serapa kurşunludur. Çarşı başında (Ahmed Efendi hanı), (Takkeci-zade hanı), (Hızır Ağa yolunda (Oda-başı hanı), (Yumurcak-zade hanı), (Akça Koyluk-oğlu hanı), (Davud-zade hanı), (Hidayetullah Çelebi hanı), (Katır Nalbandı Mustafa Beşe hanı), (Kızılbaş-zade hanı), ( Hüsam Dede hanı) meşhur mihman saraylarıdır.İki hamamı vardır. Birinci (Daye Hatun hamamı) binası, havası latifve çiftedir. Ama suyu çorktır. (İmaret hamamı) Süleyman Hanındır. Bu da çiftedir. Bundan başka yirmialtı kadar hanedan ev hamamı vardır. Ayanından Şemsi-zade Çelebi, Alimi-zade efendiler, Gayri efendi, Bali efendi, Serdar Ali Beşe, Arabacı-zadeler meşhurlarıdır. Altıyüz dükkanı dükkanı vardır.Bedesteni yok, sanat ehli mevcut olup birçokları hanlarda olduklarından ekser hanı birer bedesten kesilmiştir. Bütün kıymetli eşya mevcuttur. Ama çarşısının güzel kısmı bir büyük caddenin yanına düşüp üzerleri örtülü, umumi yolları beyaz taşlarla döşenmiştir.Bakkalar çarşısı bir semtedüşmüş,elhasıl sınıf sınıf çarşıları ayrılmış olduğundan birbirlerine rağmen çarşıyı mamur ederler.Havası gayet latiftir. Bağları varsa da üzümü iyi değidir. Peyniri Rum, Arab ve Acemde meşhurdur. Hatta Çorlu peyniri, dil peyniri, kaşkaval peyniri ne Kemah katık peynirine benzer, ne de Midilli peynirine, ne de Şam karişesine...Padişahlar ve bütün diyarlara hediye gider ki Mısır'ın (Cübuni Halum)ıonun yanında güya Varna peyniridir. Zira Çorlu sahralarında sürüler nice kere yüzbin koyunlar var Cümlesi o vadi ve çimenzarın nice bin çeşit çiçeklerinden otlayıp süt hasıl ederler.Nice bin koyuna maliktirler. Bu şehrin kıblesinde deniz kenarında Tekfurdağı bir konaktır. Kuzeyinde Kırkkilise'de bir konaktır. Batısında Edirne dört konaktır.Etrafında gayet mamur köylerden ibarettir.

 Çorlu ziyaretgahları: Köprücü semtinde (Osman Dede ziyareti) bütün şehir halkı bu zata inandıklarından adaklarla gelip ziyaret ederler. (Bihiti Efendi) Vize şehrindendir. Kabre erdi, biheşte vardı. Çorlu'da zaviye sahasında gömülüdür.Merkadı taşına (Kad intekalel merhum...)diye  kendi yazılarıyla vefatlarından altı gün evvel tarih yazmışlardır. Eserleri çoktur. ((Uzun Bali Efendi) imaret müderrisi iken merhum olup medrese yakınında cadde üzerinde gömülmüş.Alim, fadıl, müellif, hadis ilminde asrın teki bir zat imiş.

Bu şehri tamam seyredip oradan batıya giderek sur kenarında viran kale yakınında kefere mahallesindeki taş köprüden geçerek (Avlan beyi) köyüne ve ordan 6 saatte (Duhan Karıştıran ) köyüne geldik. Yüz evli, bir camili, bir hanlı mamur köydür. Çorlu ve Burgaz arasında kış günleri tamam 6 saatlik büyük bir menzildir.Kışın burası ziyadesiyle çamur ve bataklık olur. Yine batıya giderek ( Burgaz) şehrine vardık.